Erhan Didin: Mart 2008

SATRANÇ TAHTASI ve TAŞLAR
Taşların dizilişi aşağıdaki gibidir :

Her iki oyuncunun da, sol tarafındaki en kenardaki kare siyah olmak zorundadır.
Oyunun başında iki tarafın sekizer piyonu (Eski dilde Paytak), bir Şah ve Vezir (veya Ferz) iki Kale (Azerbaycan ’da top, eski dilde ruh) ve iki Atı vardır.

Satranç oyununda amaç, rakip şahı ele geçirmek yani "MAT" etmektir.

ŞAH
Şah hemen bitişiğindeki karelere gidebilir, tek hamlede daha uzak karelere gidemez.

Şah satranç oyununda her şey demektir; şah esir alınca oyun sona erer. Şah her yönde tek kare hareket edebilir.
Şekilde şahın gidebileceği kareler işaretlenmiştir

(Şah tahtadaki en önemli taştır)

İki şah asla yan yana gelemezler! (Karikatürdeki gibi bir sahne asla olamaz)

Şah sadece çarpı ile işaretlenen karelere gidebilir.
İlk örnekte şah istediği kareye gitmekte serbesttir.
İkinci örnekte KALE’nin tehdit ettiği karelere gidemez, ama kaleyi alabilir.
Üçüncü örnekte sadece kalelerin tehdit etmediği tek kareye gidebilir.(Kaleler korunduğu için alamaz.)

VEZİR
Vezirin hareketi fil ile kalenin birleşiminden oluşur, yani hem dikey hem çapraz hareket edebilir.
Vezir fil ve kalenin hareketlerini tek başına yaptığı için kale ve filin toplam gücünden daha kuvvetlidir.

Şekilde vezirin ve piyonun gidebileceği kareler işaretlenmiştir.

Şekilde vezirin hareketi büyük ölçüde diğer taşlardan etkilenmektedir.

Şekilde vezir kale veya fili alabilecek pozisyondadır.

Ve ikinci diyagramda vezir kaleyi alıyor...

KALE
Kalenin yatay ve dikeylerde düz hareket eder

Kaleler dik ve yatay sütunlarda hareket ederler.

Diğer taşlar kalenin hareketini kısıtlar.

Kale yukarıdaki gibi taş alır.

FİL
Filler çapraz hareket eder.

Oyunun başında her iki tarafında bir siyah ve beyaz olmak üzere iki fili vardır. Bir fil tüm maç boyunca aynı renk karelerde dolaşabilmesi en büyük dezavantajıdır. Fakat iki fil birbirini tamamlayarak taşların basit toplamından daha güçlü hale gelebilir.

Şekilde fil at veya kaleyi alabilir ve işaretli olan karelere gider.

AT
At diğer figürlere benzemeyen ve daima sıçramadan ibaret olan orijinal bir hareketi vardır. Atın bu hareketi yatık veya dik herhangi doğrultuda iki hane ilerledikten sonra sağ veya solda bulunan herhangi bir kareye oturmasından ibarettir.
Atın en büyük dezavantajı hareket yeteneğinin kısıtlı olmasıdır. Örneğin a1 hanesindeki bir at h8 hanesine gidebilmek için altı hamle yapması gerekirken bir fil tek hamlede bunu başarabilmektedir.

Şekilde at e4 karesinde bulunmaktadır ve kırmızı ile işaretli olan alanlara gider.(d2,c3,c5,d6,f6,g5,g3,d2)

At diğer figürlerin üstünden atlama yeteneğine sahip olan tek taştır. Diğer taşlar atın hareketini kısıtlamaz.

At f6 karesinde bulunan piyonu alabilir.

PİYON

Piyonlar düz olarak ilerlerler. Piyonlar açılışta (ilk hamlelerinde) isterlerse
iki kare ilerleyebilir.

Piyonlar önlerinde taş bulunduğu zaman ilerleyemezler

Piyonlar tek kare çapraz olarak alabilirler.

Piyon bir önceki diagramdaki kaleyi almıştır
TERFİ

Şekilde siyah piyon herhangi bir taşa dönüşebilir. Beyaz piyon ise iki taşı alabilir veya ilerleyebilir.
Piyonlar gidebilecekleri son kareye ulaştıkları zaman istedikleri herhangi bir taşa dönüşebilirler (Şah hariç tabiki). Satranç tarihinde beş vezirle! oynanmış parti bile vardır. Çoğu zaman bu dönüşüm hakkı vezir için kullanılır, fakat her zaman istisnalar vardır.

GEÇERKEN ALMA (EN PASSANT)
Piyonlar için geçerli olan bir diğer alma şeklidir. Bu yeni başlayanların en fazla gözden kaçırdığı hamledir..

Beyaz eğer gösterilen şekilde oynadıysa siyah hemen sonra beyaz taşı alabilir.

ROK

Şah sahip olduğumuz en önemli taş olduğu için mümkün olan en güvenli noktaya taşımak önemli bir noktadır. Aynı zamanda kalenin de oyuna girmesi için rok yaparız. Rok yaptığımızda şahımızı iki kare sola veya sağa kalemizi de şahın diğer tarafına taşırız. Aşağıdaki diyagramlarda nasıl rok yapıldığı gösterilmiştir.